ଜିଆଖତ ଏକ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ପ୍ରଣାଳୀ, ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଆମେ ଘରର ମାଲିନ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀକୁ ଉପଯୋଗ କରି ମୃତ୍ତିକାର ଗୁଣତା ବୃଦ୍ଧି କରିପାରିବା। ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ, ଜିଆ ମାଧ୍ୟମରେ ଜୈବ ମାଲିନ୍ୟକୁ ରସାୟନିକ ମୃତ୍ତିକାରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ, ଯାହା କୃଷିରେ ଉତ୍ପାଦନକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ। ଏହି ପ୍ରଣାଳୀର ମାଧ୍ୟମରେ ଜୀବମାନଙ୍କୁ ଉନ୍ନତ ମୃତ୍ତିକା ଗଠନ କରିବା ଏବଂ ଉନ୍ନତ ଉଦ୍ଭିଦ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ପାଇଁ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
ପ୍ରାକୃତିକ କୀଟ ଏବଂ ରୋଗ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ଏହା ପ୍ରତିରୋଧକ ପ୍ରଦାନ କରେ ଏବଂ ମାଟିର ପ୍ରଯୁକ୍ତି ସମ୍ପଦରେ ଉପକାରୀ ତତ୍ତ୍ୱମାନ ସହିତ ପୋଷଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଯୋଗାଏ। ଏହା ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟ ହୋଇ ଥିବାରୁ ଆମେ ରାସାୟନିକ ଉପାୟର ନିର୍ଭରଶୀଳତା ହ୍ରାସ କରିପାରିବା ଏବଂ ତଦ୍ବାରା ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ଘଟାଇବା ।
ଜିଆଖତ – ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁକୁ କ୍ଷୟ କରିବା ପାଇଁ କୀଟନାଶକ ବ୍ୟବହାର କରିବାର ପ୍ରକ୍ରିୟା, ପୁଷ୍ଟିକର ସମୃଦ୍ଧ କମ୍ପୋଷ୍ଟ ଉତ୍ପାଦନର ଏକ ପରିବେଶ ଅନୁକୂଳ ତଥା ଦକ୍ଷ ପଦ୍ଧତି ଭାବରେ ଲୋକପ୍ରିୟତା ହାସଲ କରିଛି | ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା କେବଳ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁକୁ ଲ୍ୟାଣ୍ଡଫିଲରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ କରେ ନାହିଁ ବରଂ ମୃତ୍ତିକାର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ମୂଲ୍ୟବାନ ଉତ୍ସ ମଧ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରେ |
ସ୍ଥାୟୀ ଏବଂ ଜୈବିକ କୃଷି ପ୍ରଣାଳୀର ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ପାଇଁ ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟିଂ(Vermicomposting) ଏକ ଉତ୍ତମ ପ୍ରକ୍ରିୟା | ଏହାର ବହୁ ଉପକାର, ବର୍ଦ୍ଧିତ ମୃତ୍ତିକାର ଉର୍ବରତା ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ହ୍ରାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଏହା ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକର ଫସଲ ଚାଷ କରିବାକୁ ତଥା ପରିବେଶ ସଂରକ୍ଷଣରେ ସହଯୋଗ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିବା କୃଷକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ମୂଲ୍ୟବାନ ସମ୍ପତ୍ତି ଅଟେ
୧. ସଠିକ୍ ପୋକ ବାଛିବା: ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରକାରର କୀଟନାଶକ ବାଛିବାରେ ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟିଂର ସଫଳତା | ଏଇସେନିଆ ଫୋଏଟିଡା , ସାଧାରଣତଃ ଲାଲ୍ ୱିଗଲର୍ ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା, ସେମାନଙ୍କର ଭୋକ ଏବଂ ଦକ୍ଷ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ କ୍ଷମତା ହେତୁ ସେମାନେ ପସନ୍ଦଯୋଗ୍ୟ | ଏହି ପରିଶ୍ରମୀ ପୋକଗୁଡ଼ିକ ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥକୁ କ୍ଷୟ କରିବାରେ ଉନ୍ନତି କରିଥାନ୍ତି ଏବଂ ଏକ କମ୍ପୋଷ୍ଟିଂ ସିଷ୍ଟମ୍ରେ ସାମଗ୍ରୀ ଭାଙ୍ଗିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରନ୍ତି |
ଲାଲ୍ ୱିଗଲର୍ କିସମର ଜିଆ
୨. ଆଦର୍ଶ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି:
କୀଟଗୁଡିକ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ପ୍ରାଣୀ, ଏବଂ ଏକ ସଫଳ ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟିଂ ସେଟଅପ୍ ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କୁ ସଠିକ୍ ଜୀବନ ଅବସ୍ଥା ଯୋଗାଇବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ | ଉପଯୁକ୍ତ ଜଳ ନିଷ୍କାସନ ସହିତ ଏକ ଭଲ ଚାଳିତ ପାତ୍ର ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ | ଅଖା ବସ୍ତା କିମ୍ବା ନଡ଼ିଆ ବାହୁଙ୍ଗା ଭଳି ଶଯ୍ୟା ସାମଗ୍ରୀ ଆର୍ଦ୍ରତା ସ୍ତର ବଜାୟ ରଖିବାବେଳେ ପୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଆରାମଦାୟକ ବାସସ୍ଥାନ ସୃଷ୍ଟି କରେ | ଜିଆ ଶଯ୍ୟା ବନେଇବା ପାଇଁ ପ୍ରାୟତଃ ନଡା/ଆଜବେଷ୍ଟ୍ ଛପର ଛାତର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ଯାହାର ଚତୁରପାର୍ଶ୍ବ ବାୟୁ ଚଳାଚଳ ପାଇଁ ଖୋଲା ରଖାଯାଏ।ଏହି ଚଟାଣର ଛାତ ମୁଖ୍ୟତଃ ପୂର୍ବ–ପଶ୍ଚିମ ମୁଖା ହେବା ଦରକାର ଯାହାଦ୍ଵାରା ସୂର୍ଯ୍ୟର ଟାଣ କିରଣରୁ ରକ୍ଷା ପାଇପାରିବ।
୩. କୀଟମାନଙ୍କୁ ଖାଇବାକୁ ଦେବା:
ଯେମିତି ସବୁ ଜୀବଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ସନ୍ତୁଳିତ ଖାଦ୍ୟ ଦରକାର ସେପରି ଜିଆ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । ପନିପରିବା ଚୋପା , ଶୁଖିଲା ଘାସ କିମ୍ବା ପତ୍ର ଅଧାସଢା ଗୋବର ଆପଣଙ୍କ କମ୍ପୋଷ୍ଟିଂ ପୋକ ପାଇଁ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଖାଦ୍ୟ ଉତ୍ସ | ମାଂସ, ଦୁଗ୍ଧ, ତେଲିଆ ଖାଦ୍ୟ ଯୋଗାଇବା ଠାରୁ ଦୂରେଇ ରୁହନ୍ତୁ, କାରଣ ସେମାନେ କମ୍ପୋଷ୍ଟିଂ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିପାରନ୍ତି କିମ୍ବା ପୋକ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି କରିପାରନ୍ତି |
୪. ଜିଆଖତର ଅମଳ:
ଥରେ ଶଯ୍ୟା ସାମଗ୍ରୀ ପୋକ ଦ୍ୱାରା ଭଲ ଭାବରେ ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ ହୋଇଗଲେ, ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ ଅମଳ କରିବାର ସମୟ ଆସିଛି | ଅବଶିଷ୍ଟ ସାମଗ୍ରୀକୁ ପିଟ୍ ର ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ୱକୁ ଠେଲିଦିଅ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ପଟେ ତାଜା ଶଯ୍ୟା ଏବଂ ଖାଦ୍ୟ ପରିଚୟ କର | ପୋକଗୁଡିକ ନୂତନ ଖାଦ୍ୟ ଉତ୍ସ ଆଡକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହେବ, ଯାହା ଆପଣଙ୍କୁ ସହଜରେ ବିପରୀତ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଅନ୍ଧକାର, ଖଣ୍ଡିଆ ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେବ| ଜିଆଖତ ଗୁଡିକ ଯେତେବେଳେ ଚା’ପତି ଅବସ୍ତାରେ ଦେଖାଯିବ ସେତେବେଳେ ଆମେ ଜାଣିବା ଯେ ଜିଆଖତ ଅମଳ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଅଛି ।
ଶେଷ ପଦାର୍ଥ ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟିଂ ପ୍ରକିୟାର ଜିଆଖତ
୫. କୃଷି ଏବଂ ଉଦ୍ୟାନରେ ପ୍ରୟୋଗ:
ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟର ପ୍ରୟୋଗଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର, ଘର ଉଦ୍ୟାନ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ବୃହତ କୃଷି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ | କୃଷକ ଏବଂ ବଗିଚାମାନେ ଏହି ପୁଷ୍ଟିକର ସମୃଦ୍ଧ କମ୍ପୋଷ୍ଟକୁ ଉର୍ବରତା ବୃଦ୍ଧି, ଫସଲ ଅମଳ ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ସାମଗ୍ରିକ ଉଦ୍ଭିଦ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବା ପାଇଁ ମାଟିରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରନ୍ତି | ଉଦ୍ଭିଦ ରୋଗକୁ ଦମନ କରିବା ଏବଂ ପ୍ରାକୃତିକ କୀଟନାଶକକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବାର ଏହାର କ୍ଷମତା ନିରନ୍ତର କୃଷିରେ ଏହାର ଆକର୍ଷଣକୁ ଆହୁରି ବଢାଇଥାଏ ।
କ୍ଷେତରେ ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ ବ୍ୟବହାର କରିବାର ଲାଭ:
୧. ଉନ୍ନତ ଉଦ୍ଭିଦ ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ଫଳ: ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟର (Vermicompost) ପ୍ରୟୋଗ କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ଉଦ୍ଭିଦ ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ଅଧିକ ଫସଲ ଅମଳ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ | ଉନ୍ନତ ପୁଷ୍ଟିକର ଉପଲବ୍ଧତା ଏବଂ ମୃତ୍ତିକାର ଗଠନ ଉନ୍ନତ ଉଦ୍ଭିଦ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧକତା ଏବଂ ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନରେ ସହାୟକ ହୁଏ | ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା କୃଷକମାନେ ପ୍ରାୟତ ସୁସ୍ଥ, ଅଧିକ ସ୍ଥାୟୀ ଫସଲର ଲାଭ ଉଠାଇଥାନ୍ତି |
୨. ଉନ୍ନତ ମୃତ୍ତିକା ଗଠନ: ଉଦ୍ଭିଦ ବୃଦ୍ଧିରେ ମାଟିର ଭୌତିକ ପୋଷଣର ପରିମାଣଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ | ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ (Vermicompost) ଏହାର ଜଳ ଧାରଣ କ୍ଷମତା, ଜଳବାୟୁ ଏବଂ ଜଳ ନିଷ୍କାସନରେ ଉନ୍ନତି କରି ମୃତ୍ତିକାର ଗଠନକୁ ବଢାଇଥାଏ | ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟର ହ୍ୟୁମସର ଅଂଶ ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ମୃତ୍ତିକା କଣ୍ଡିସନର ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ,ଏବଂ ପୁଷ୍ଟିକର ଅବଶୋଷଣ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରେ |
୩. ରାସାୟନିକ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ହ୍ରାସ: ପାରମ୍ପରିକ ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପ୍ରାୟତଃ ସିନ୍ଥେଟିକ୍ ସାରର ବ୍ୟବହାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ, ଯାହା ମୃତ୍ତିକାର ଅବକ୍ଷୟ ଏବଂ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣର କାରଣ ହୋଇପାରେ | ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ ଏକ ପରିବେଶ ଅନୁକୂଳ ବିକଳ୍ପ ପ୍ରଦାନ କରେ, ଏବଂ ସ୍ଥାୟୀ ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରେ |
୪. ସନ୍ତୁଳିତ pH ସ୍ତର: ଉଦ୍ଭିଦମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଉପଯୁକ୍ତ ପୋଷକ ତତ୍ତ୍ୱ ପାଇବା ପାଇଁ ମାଟିରେ ସଠିକ୍ pH ସ୍ତର ବଜାୟ ରଖିବା ଜରୁରୀ | ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟ ମାଟିର pH କୁ ବଫର୍ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ | ଏହା ବିଶେଷତ ସେହି ଅଞ୍ଚଳରେ ଉପକାରୀ ଅଟେ ଯେଉଁଠାରେ ମୃତ୍ତିକାର ଅମ୍ଳତା କିମ୍ବା କ୍ଷାର କ୍ଷମତା କୃଷି ପାଇଁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ |
ଉପସଂହାର:
ଭର୍ମିକମ୍ପୋଷ୍ଟିଙ୍ଗ କେବଳ ଏକ ସାଧାରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ନୁହେଁ, ବରଂ ଏହା ଏକ ପରିବେଶ ପାଇଁ ସମାଧାନ ଯାହା ଆମର ପୃଥିବୀକୁ ସୁସ୍ଥ ରଖିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ। ଘରୁ ଏବଂ କ୍ଷେତି ବାଡିରୁ ବାହରୁଥିବା ମାଲିନ୍ୟକୁ ପୁନର୍ବ୍ୟବହାର କରି, ଆମେ କୃଷିକାରୀ ମୃତ୍ତିକାର ଗୁଣତା ବୃଦ୍ଧି କରିପାରିବା ଏହା ସହିତ ସ୍ଥାନୀୟ ପରିବେଶରେ ଅନେକ ଲାଭ ନିଷ୍ପାଦନ କରିପାରିବା। ସେହିପରି, ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଅନୁସରଣ କରି, ଆମେ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରେରଣା ଦେଇପାରିବା, ଯାହା ଏକ ସ୍ବସ୍ଥ ଓ ସୁସ୍ଥ ପରିବେଶର ସୃଷ୍ଟିକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରେ।
“ପ୍ରକୃତି କଦାଚିତ୍ ବିଳମ୍ବ କରେନି, କିନ୍ତୁ ସବୁକିଛି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୁଏ।”
ଆଶୁତୋଷ ମହାପାତ୍ର, ସୌରଭ ମଣ୍ଡଳ , ପ୍ରତୀକ ପଟ୍ଟନାୟକ , ଡକ୍ଟର. ରାଜେଶ୍ୱରୀ ଦାସ ,ଡକ୍ଟର. ସୁମନ ଜି ସାହୁ ଏବଂ ଭାରାଣାସୀ ଆଦର୍ଶ
କୃଷି ବିଦ୍ୟାଳୟ, ଜିଆଇଟି ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ,ଗୁଣପୁର -765022, ରାୟଗଡା, ଓଡିଶା
ସହକାରୀ ପ୍ରଫେସର, ମୃତ୍ତିକା ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ କୃଷି ରସାୟନ ବିଭାଗ, କୃଷି ବିଦ୍ୟାଳୟ, ଜିଆଇଟି ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ, ଗୁଣପୁର, ଓଡିଶା